مقدمه:
اين مقاله مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي توسط كتابخانه ها را مطرح مي كند. دراين مقاله هدف معرفي مسائل عمده و برانگيختن پرسش هاست بجاي اينكه تحليل جامع يا پاسخ هاي صريحي فراهم شود. در واقع، اكثر مسائل مهم در رابطه با مديريت مجلات الكترونيك ممكن است در حال  حاضر پاسخ هاي معيني نداشته باشد. در پيوست مقاله، يك كتابشناسي گزينشي بدون گزارمان از عناوين انگليسي زبان مربوط به مجلات الكترونيكي با تأكيد بر مديريت آنها در كتابخانه ها وجود دارد.
هيچ تعريف قابل قبول استانداردي در مورد مجلات الكترونيكي وجود ندارد. اين اصطلاح، پديده هاي گوناگون بسيار متنوعي را در بر مي گيرد. بعنوان مثال،‌ اكثر انواع متفاوت پيايندها هم اكنون يا در آينده نزديك بصورت الكترونيكي قابل دسترس خواهند بود، نظير: مجلات پژوهشي، مجلات عادي، روزنامه ها، خبرنامه ها و زاين هاي خود انتشار يافته[2].

مجلات الكترونيك ممكن است تنها بصورت الكترونيكي باشند يا تنها نسخه الكترونيكي مجله اي كه قبلاً بصورت چاپي منتشر مي شده باشند، يا بطور همزمان به شكل چاپي و الكترونيكي منتشر شوند.

اصطلاح مجله الكترونيكي براي مجلاتي كه بصورت سي.دي.رام نظير ادونيس[3]، پيوسته نظير دايالوگ[4]، يا شبكه نظير اينترنت يا بيت نت[5] در دسترس اند، بكار مي رود. مجلات الكترونيكي مي توانند بصورت رايگان، پرداخت اشتراك، پرداخت براي هر بار استفاده، يا با مجوز دسترسي باشند. به بعضي از آنها تنها مي توان بعنوان بخشي از بسته چند مجله اي اشتراك پيدا كرد در صورتيكه در بعضي از مجلات الكترونيكي مقالات بصورت جداگانه منتشر مي شود. اين مجلات يا در كامپيوتر محلي كتابخانه ذخيره شده اند يا از مكان دور قابل دسترس مي باشند. پديده هاي ديگر نظير صفحات خانگي ناشر مجله در وب جهان گستر، سمينارهاي آكادميك يا ليست هاي مباحثه و خدمت دهنده هاي وب جهان گستر در تصوير كلي از انتشارات الكترونيكي، خصوصيات مجلات الكترونيكي را ندارند.
واضح و مبرهن است كه تنوع وسيع انتشارات الكترونيكي و تغييرات سريعي كه در مجلات الكترونيك توسط تكنولوژي، عناوين موجود و مقبوليت اجتماعي، اقتصادي و روانشناسي بر آنها تحميل مي شود، برنامه ريزي مديريت مجلات الكترونيكي توسط كتابداران را چالش آور ساخته است. در واقع،‌ به نظر بعضي از افراد، برنامه ريزي مجلات الكترونيكي همانند تيراندازي كردن به سمت هدف متحرك است.
در سال هاي اخير تعداد مجلات الكترونيكي گسترش وسيعي يافته كه با توجه به داده هاي بدست آمده از راهنماي مجلات،‌ خبرنامه ها و فهرست هاي آكادميك[6] كه بصورت سالانه از سال 1991 توسط انجمن كتابخانه هاي تحقيقاتي در واشينگتن دي.سي منتشر مي شود، قابل مشاهده است. در اولين ويرايش سال 1991 اين راهنما تعداد 110 مجله الكترونيكي و خبرنامه فهرست شده بود((Strangelove & Kavocs, 1991, pp.1-3 درحاليكه ششمين ويرايش در سال 1996، 689 عنوان مجله را در بر مي گرفت(Mogge & Kavocs, 1996, pp.39-589) . اين مورد بخوبي روشن است كه اين روند در آينده ادامه خواهد داشت. بطوريكه در 3 اكتبر1996جستجوي كليدواژه "مجله الكترونيكي" در سي.دي.رام لايبراي ليترچر[7] 338 مدخل را بازيابي كرد كه اين مورد سطح بالاي علاقه كتابداران به اين موضوع را نشان مي دهد. اگرچه  بطور نسبي مجلات الكترونيكي فرمت جديدي بحساب مي آيند، به نظر نويسنده اكثر عملكردهاي سنتي كتابخانه نظير انتخاب، سياستگذاري، ارزيابي مجموعه، آموزش كاركنان و كاربران، فهرست نويسي، بودجه بندي و آرشيو سازي حفاظت در مورد مجلات الكترونيكي نيز بكار مي رود. البته، اين فهرست، جامع نمي باشد. اين مقاله عملكردهايي كه به گسترش مجموعه/مديريت مجموعه مربوط مي شود خصوصاً انتخاب، ارزيابي مجموعه، آرشيو سازي/حفاظت و تعيين خط مشي را مورد خطاب قرار مي دهد.

انتخاب مجلات الكترونيكي

انتخاب يكي از اصلي ترين عملكردهاي مجموعه سازي است. بعضي از سؤالات عمده در رابطه با انتخاب مجلات الكترونيكي در بخش هاي بعدي گنجانده شده اند.

--انتخاب يك مجله الكترونيكي چه مفهومي دارد؟

در متن هاي مختلف مي تواند معاني متفاوتي دربرداشته باشد. براي يك مجله هزينه—مدار انتخاب به معني اتخاذ تصميم نسبت به پرداخت حق اشتراك يا پرداخت هزينه جهت اخذ مجوز دسترسي به آن مجله مي باشد. انتخاب مي تواند درمعناي تصميم گيري جهت ايجاد دسترسي به يك مجله الكترونيكي از طريق گوفر يا سايت وب جهان گستر يك كتابخانه نيز بكار رود.

--كدام كارمند كتابخانه مجلات الكترونيكي را انتخاب مي كند؟

دو رويكرد نظري براي اين مسئله وجود دارد؛ يكي بر فرمت و ديگري بر موضوع استوار است. در رويكرد فرمت—مدار، انتخاب مجلات الكترونيكي توسط كارمندان جداگانه اي كه از مهارت كافي در زمينه منابع الكترونيكي و خودكار برخوردار هستند انجام مي شود بجاي اينكه توسط كارمندي كه مواد سنتي را انتخاب مي كند انجام شود. مغايراً در رويكرد موضوع مدار، انتخاب مجلات الكترونيكي توسط همان كارمند مجموعه سازي كه به انتخاب منابع سنتي نيزمي پردازد انجام مي شود. كتابشناس تاريخ مجلات الكترونيكي در موضوع تاريخ را انتخاب مي كند و مجلات الكترونيك فيزيك نير توسط متخصص موضوعي فيزيك انتخاب مي شوند و به همين ترتيب. آشكاراً اين طرح (يعني فرمت در مقابل موضوع) يك امر ساده بشمار مي رود و پژوهش هاي كمي كه انجام شده نشان مي دهد كه كتابخانه ها تنوعي از رويكردها را بكار مي برند. در حقيقت، كتابخانه مي تواند از مدل تركيبي استفاده كند كه به ادغام انتخاب توسط هر دو نوع متخصص موضوع و فرمت بپردازد. كتابخانه آلبرت آر.مان دانشگاه كرنل، مدل "متخصص نوع "[8] را توسعه داده كه به انتخاب منابع انواع  خاص نظير متن كامل، چند رسانه ها، فايل هاي عددي  و ... مي پردازند.(Demas, 1994) بررسي ماه ژانويه 1994 انجمن كتابخانه ها تحقيقاتي نشان مي دهد كه مجلات الكترونيكي گرايش بيشتري به انتخاب شدن توسط كميته ها را دارند و كمترتوسط كتابشناسان فردي گزينش مي شوند. (Parang & Saunders, 1994, p.5)

--چگونه انتخاب كنندگان آموزش مي بينند؟

مسائل وابسته، مواردي از قبيل اينكه چه كسي آموزش مي دهد، از چه روش هاي آموزشي استفاده مي شود و محتواي آموزش چيست را در برمي گيرد. اينها مسائل مهمي هستند، اما نويسنده به آنها نمي پردازد. چرا كه مسئله آموزش در جاي ديگر مورد بحث قرار گرفته است. بر حسب بحث قبلي، رويكرد فرمت-مدار انتخاب بطور منطقي آموزش كمتري را مي طلبد چراكه مجلات الكترونيكي توسط كارمنداني كه مهارت الكترونيكي دارند گزينش مي شوند در حاليكه رويكرد موضوع-مدار انتخاب، نيازمند آموزش بيشتري است زيرا متخصصان موضوعي ممكن است فاقد مهارت هاي الكترونيكي باشند. قابل ذكر است كه اسناد آموزشي كه در ميت،‌ دانشگاه ساسكاچوان و كتابخانه هاي تكنولوژي ويرجينيا بكار مي رود در منبع زير يافت مي شود:

SPEC Kit no.201, Electronic Journals in ARL Libraries Policies and Procedures(Parang & Saunders, 1994, pp.65-74)

 

 --از چه معيارهايي براي انتخاب استفاده مي شود؟

مسئله عمده در اينجا اين است كه معيارهاي انتخاب مجلات الكترونيكي بايد مشابه يا متفاوت از مجلات چاپي باشد. بررسي انجمن كتابخانه هاي دانشگاهي در سال 1994 كه قبلاً ذكر شد مشخص كرد كه 54%  از كتابخانه ها از معيارهاي مشابه و 43% از آنها از معيارهاي متفاوت استفاده مي كنند. به عقيده نويسنده اكثر معيارهاي سنتي مجلات چاپي براي مجلات الكترونيكي نيزقابل استفاده است اما بايد معيارهاي ديگري كه براي رسانه هاي الكترونيكي نسبت به مواد سنتي منحصر بفرد است نيز استفاده شود. معيارهاي انتخاب خاص بعداً مورد بحث قرار مي گيرند.

--چگونه كتابخانه ها براي مجلات الكترونيكي بودجه بندي مي كنند؟

اين مورد در گذشته مسئله عمده اي نبود چرا كه مجلات الكترونيكي حداقل آنهايي كه در اينترنت بودند، رايگان بودند اما از زماني كه ناشران دانشگاهي و تجاري نسخه هاي الكترونيكي هزينه مدار مجلات چاپي خود را منتشر كردند،‌بودجه گذاري از اهميت بيشتري برخوردار مي شود. مانند نيروي انساني، در اينجا نيز رويكرد فرمت و موضوع براي بودجه گذاري مجلات الكترونيكي وجود دارد و مدل هاي تركيبي نيز امكان پذير است. در ژانويه 1994، تنها 1 مورد از 34 كتابخانه (3% از آنها) گزارش كردند كه از خط جداگانه اي در بودجه مواد خود براي مجلات الكترونيكي برخوردار هستند. (Parang & Saunders, 1994, p.5)

--چه فرايند هايي در انتخاب مجلات الكترونيكي بكار مي رود؟

به نظر نويسنده بطور مفهومي، در انتخاب مجلات الكترونيكي نظير انتخاب مجلات چاپي از فرايند سه مرحله اي شناسايي، ارزيابي و انتخاب استفاده مي شود. در مرحله اول، موجوديت عناوين خاص تعيين مي شود—بطور واضح ابتدا بايد از وجود آنها اطمينان حاصل كرد قبل از اينكه بتوان كار انتخاب را انجام داد. شناسايي مجلات الكترونيكي بخاطر عدم وجود  يك ابزار كنترل كتابشناختي خوب از اينكه چه چيز در اينترنت قابل دسترس مي باشد، مشكل است. ابزار مفيد جهت اين كار همان راهنماي ذكر شده قبلي است. از سايت هاي متعددي در وب جهان گستر جهت شناسايي مجلات الكترونيك مي توان استفاده كرد نظير سايت مجلات استراليائي (حاوي ليستي بالغ بر 1200 مجله الكترونيكي استراليائي مربوط به كتابخانه ملي استراليا)؛ راهنماي سايت مجلات الكترونيكي: يك فرامنبع[9] ( كه به بيش از 35 مجموعه مجلات الكترونيكي دروب پيوند دارد)؛  فهرست اي-زاين جان لابوويتز [10] (يك راهنما با بيش از1500 زاين الكترونيكي)؛ و نيوجور[11] (كه بيش از 3000 عنوان را آرشيو مي كند). در مرحله دوم، به اعتقاد نويسنده مفهوم ميكرو ارزيابي بجاي مفهوم ماكرو كه به معني ارزيابي يك عنوان خاص بجاي كل مجموعه است بكاررفته است. ارزيابي خصوصيات ذاتي هر عنوان را مشخص مي سازد—در ارزيابي از فاكتورهاي سنتي نظير محتواي موضوعي، زبان انتشار، صحت، جاري بودن، نمايه سازي، اعتبار نويسنده، اعضاي كميته ويراستاري، شهرت ناشر، داوري بودن مجله ، كيفيت تحقيقاتي كلي و مخاطب مجله استفاده مي شود. به اين معيارهاي سنتي معيارهاي بيشتري كه براي فرمت الكترونيكي منحصر بفرد هستند نيز نظير: آيا مجله بصورت پيوسته، سي.دي.رام يا شبكه است؛ آيا به فرمت اسكي، پست اسكريپت، اچ.تي.ام.ال يا فرمت داده اي ديگري است، سازگاري فني با تجهيزات كتابخانه، مقدار آموزش مورد نياز، ميزان نگهداري مورد نياز، جواز دسترسي، رابط كاربر، اعتبار دسترسي، ثبات و آرشيو شدن مجله اضافه مي شود. همه اين معيارها براي هر مجله الكترونيكي قابل كاربرد نيست ولي در اينجا بعنوان مثال هاي توضيحي بكار رفته است. در مرحله سوم،‌ مرحله انتخاب، در مورد اينكه آيا آن عنوان براي كتابخانه شما بايد انتخاب شود يا نه تصميم گيري مي شود. عواملي نظير نيازهاي كاربران، برنامه درسي مؤسسه، اولويت هاي غير رسمي مجموعه سازي، ملاحظات بودجه،‌ و رابطه آن عنوان با بقيه موادي كه هم اكنون در مجموعه هستند بايد در تصميم گيري انتخاب مورد توجه قرار گيرند. ارزيابي و انتخاب لزوماً با يكديگر همبستگي ندارند. ممكن است يك عنوان با كيفيت بي نهايت بالا بخاطر فقدان علاقه كاربران در بخش موضوعي يك كتابخانه انتخاب و گردآوري نشود. بايد تأكيد كرد كه اكثر معيارهايي كه در مرحله دوم و سوم مطرح مي شوند معيارهاي سنتي مجموعه سازي هستند كه براي هر فرمتي قابل استفاده مي باشند.

چندين دهه قبل فيلسوف علوم سياسي اسپانيائي، ارتگاي گاست[12]،‌ در كتاب خود با عنوان مأموريت كتابدار[13] (1961, p.22 )بيان داشت كه مأموريت كتابدار اين است كه از بين  سيلاب وسيع كتابها، قسمت اندكي را كه با برآوردن نيازهاي اطلاعاتي كاربران كتابخانه مرتبط است، برگزيند. هم اكنون كتابداران در رابطه با انتشارات الكترونيكي با مسئوليت مشابهي مواجه هستند—يعني جداسازي مرتبط ترين منابع مورد نياز كاربران خود از ميان شمار عظيم اطلاعات در دسترس.

فسخ اشتراك مجلات الكترونيكي

در ادبيات كتابداري اين مورد مطرح نشده زيرا اين حرفه هنوز با سؤالات اساسي نظير انتخاب در حال تقلاست. با انتشار مداوم مجلات الكترونيكي هزينه—مدار،بي شك اين مورد در آينده با اهميت تلقي خواهد شد. اكثر معيارهاي انتخاب كه در بالا مطرح شد مي تواند در تصميم گيري فسخ نيز بكار روند. مسئله عمده در اينجا اين است كه در صورت فسخ يك مجله الكترونيكي، آيا كتابخانه تمامي آنها را از دست مي دهد يا اينكه مجوز دسترسي مجلاتي كه براي آنها پرداخت شده براي كتابخانه باقي مي ماند.

وجين مجلات الكترونيكي

همانند فسخ، وجين نيز توسط حرفه كتابداري مطرح نشده است ولي اين مورد نيز در آينده با اهميت تلقي مي شود خصوصاً زماني كه مجلات الكترونيكي به مدت كافي منتشر شوندتاجائي كه از شماره هاي گذشته نگر برخوردار شوند. وجين مي تواند مفاهيم متعددي دربرداشته باشد نظير اتخاذ تصميم در اين مورد كه ايجاد دسترسي به مجلات از طريق گوفر يا سايت وب ديگري فراهم نشود يا اينكه آرشيو مجله بصورت محلي باشد يا جهت دسترسي بهن آرشيو خارجي هزينه پرداخت شود. در واقع، بطور نظري وجين كردن با آرشيو سازي مرتبط مي باشد، از آنجا كه اتخاذ تصميم در مورد توقف آرشيو سازي يك مجله الكترونيكي از نظر عملكردي معادل وجين كردن آن عنوان مجله محسوب مي شود. معيارهاي وجين كردن از اين قرارند: نيازبه صرفه جوئي در فضاي ذخيره سازي ديسك و هزينه ( كه اين مورد مسئله ناچيزي نمي باشد)؛ دوام و ارزش علمي مجله و تغيير نيازهاي اطلاعاتي كاربران. بيان شده كه آرشيو ساري بصورت غيرپيوسته بر روي نوارهاي داده اي مغناطيسي كه توسط مركز كامپيوتر تنها در پاسخگوئي به درخواستهاي كاربران بارگذاري مي شود، با محول كردن مواد به مخزن دور يكسان تلقي مي شود. (Neavill & Sheble, 1995, p.15)

مجلات الكترونيكي و ارزيابي مجموعه

در اينجا نويسنده ارزيابي را در مفهوم ماكرو بكار مي برد كه به ارزيابي كل مجموعه تأكيد دارد بجاي مفهوم ميكرو، كه قبلاً بكاررفت، كه بر ارزيابي مجله اي خاص تأكيد داشت. دو مسئله عمده حل نشده، چگونگي شمارش مجلات الكترونيكي در آمار كتابخانه و نياز به روشهاي جديد ارزيابي مجموعه را دربرمي گيرد. دررابطه با مسئله اول، كتابخانه ها بطور سنتي تعداد پيايندهاي جاري خود و تعداد كلي پيايندهائي را كه نگهداري مي كردند، مي شمردند. اين داده ها در گزارش هاي ساليانه كتابخانه و همچنين براي ارزيابي مجموعه كلي و مجموعه خاص موضوعي استفاده مي شد. سؤال مهمي كه در اينجا وجود دارد اين است كه كتابخانه جهت شمردن يك مجله الكترونيكي از ميان اشتراكات جاري خود به چه نحو بايد عمل كند.آيا بايد جهت اشتراك يا جواز دسترسي هزينه پرداخت كند، فهرست نويسي كند،‌ شماره هاي پيشين را آرشيو كند، يا اينكه دسترسي به مجله را از طريق گوفر يا وب جهان گستر ايجاد كند؟ اين مورد يكي از بي شمار سؤالاتي است كه در مورد مجلات الكترونيكي بي جواب باقي مانده است. به نظر نويسنده، چيزي كه ضرورت دارد روش استاندارد شده اي است كه توسط تمامي كتابخانه ها در تسهيل سازي مقايسه بين كتابخانه ها بطور ثابت بكار رفته است. شايد انجمن كتابخانه ها ي تخقيقاتي بخاطر اينكه در چند دهه اخير آمارهايي مربوط به تعداد اشتراكات پيايندها توسط كتابخانه هاي عضو خود منتشر كرده  بتواند در اين زمينه نقش پيشرو را ايفا كند. در رابطه با مسئله دوم، در طول چند دهه اخير، گروهي از روش هاي ارزيابي براي مجموعه هاي سنتي كتابخانه توسعه يافته است،‌ بعنوان مثال: رويكرد استفاده از سياهه وارسي[14]،‌آمارهاي مقايسه اي مجموعه ها، مطالعات مربوط به دسترسي، استانداردها، فرمولها و بازديد گروه كتابخانه هاي تحقيقاتي،‌اين موارد تعدادي از معروفترين اين روشها بشمار مي روند. با وجود اين، روشهاي ارزيابي مجموعه منابع الكترونيكي كه بخوبي پابرجا و استوار باشند وجود ندارد. علاوه بر اين،‌ اگر مبحث ارزيابي منابع الكترونيكي در ادبيات كتابداري مورد جستجو قرار گيرد تنها به مواردي در مورد ارزيابي در سطح ميكرو(عنواني خاص) برمي خوريم—يعني چگونگي ارزيابي يك منبع الكترونيكي خاص—و موارد بسيار ناچيز يا هيچ چيز در مورد ارزيابي در سطح ماكرو—يعني چگونگي تأثير منابع الكترونيكي بر ارزيابي كل مجموعه يافت نخواهد شد. بررسي پيشينه هاي مربوط به ارزيابي مجموعه در سال 1992 ممكن است در منبع Nisongers Collection Evaluation in Academic Libraries: A Literature Guide and Annotated Bibliography(1992) پيدا شود. بطور سنتي، روشهاي ارزيابي مجموعه، به روشهاي مجموعه-مدار يا كاربر-مدار تقسيم شده است. روش ارزيابي مجموعه-مدار برخود مجموعه تأكيد دارد در صورتيكه در روش ارزيابي كاربر-مدار چگونگي برآورده شدن نيازهاي اطلاعاتي كاربران تحليل مي شود. سه بعد اساسي در ارزيابي مجموعه: مالكيت، موجود بودن و دسترس پذيري است. مالكيت به اندازه گيري اين مورد كه يك كتابخانه چه عناويني را دربردارد مي پردازد. موجود بودن مشخص مي كند كه آيا يك عنوان خاص جهت استفاده زمانيكه كاربر به آن نياز دارد موجود است يا خير. دسترس پذيري ميزان زمان لازم در بدست آوردن عنوان مورد نياز كاربر خاص را بررسي مي كند. وضوحاً،‌ مفهوم مالكيت ارتباطي به مجلات الكترونيكي ندارد، ولي موجود بودن و دسترس پذيري بطور حتم با اين مسئله مرتبط هستند. از آنجا كه ما به عصر الكترونيكي وارد مي شويم، به نظر نويسنده در ارزيابي اينكه چگونه منابع الكترونيكي بطور مطلوب نيازهاي مراجعه كنندگان را برآ ورده مي سازند،‌لازم و ضروري است تا روش شناسيهاي جديد و كاربر-مدار كه بر موجوديت و دسترس پذيري در مقابل مالكيت تأكيد دارند، توسعه يابند.

مسائل مربوط به آرشيو سازي/حفاظت مجلات الكترونيكي

بدليل اينكه فرمت الكترونيكي فرمتي زودگذر و ناپايدار است،‌ مسئله آرشيو سازي و حفاظت دايمي انتشارات الكترونيكي مسئله بي نهايت دشواري را كه تا كنون حل نشده است را دربرميگرد. سؤالات عمده پيرامون آرشيوسازي در بخشهاي بعدي گنجانده شده است:‌

چه كسي آرشيو مي كند؟

حداقل سه امكان وجود دارد كه در زير به تفضيل مورد بحث قرار گرفته است.

ناشران مجله الكترونيكي

بسياري از ناشران، مجلات الكترونيكي را كه خود منشر مي سازند آرشيو مي كنند. بررسي 1994 انجمن كتابخانه هاي دانشگاهي نشان مي دهد كه 28% كتابخانه هاي بررسي شده به ناشر جهت آرشيوسازي وابسته اند.(Parang & Saunders, 1994,p.9) مسئله اي كه در اينجا وجود دارد اين است كه بسياري از بررسي كنندگان معتقدند كه جهت آرشيو دائمي به ناشران نمي توان اتكاء كرد. يك ناشر ممكن است كه به يكباره ناپديد شده يا اينكه به اين نتيجه برسد كه ديگر آرشيوسازي منابع الكترونيكي براي او سود مالي به همراه نخواهد داشت.

كتابخانه هاي محلي

كتابخانه ها خود مي توانند كار آرشيوسازي را انجام دهند. بطور سنتي آرشيوسازي مجلات چاپي توسط كتابخانه ها انجام شده است زمانيكه كتابخانه ها مجلات را صحافي مي كردند؛ در نتيجه آرشيوكردن مجلات الكترونيكي توسط كتابخانه ها با توجه به اين سابقه، ثابت است.

39%‌ از كتابخانه هاي انجمن كتابخانه هاي تحقيقاتي گزارش كرده اند كه خود مجلات الكترونيكي را آرشيو مي كنند(Parang & Saunders, 1994,p.9). با اين وجود آرشيو محلي مي تواند براي كتابخانه كاملاً گران تمام شود و به تلاشهاي تكراري منتهي شود از آنجا كه كتابخانه هاي متعددي مجلات مشابهي را آرشيو مي كنند.

براساس همكاري هاي ملي يا منطقه اي

در طول دهه هاي گذشته،‌ كتابخانه ها بيشتر درباره مجموعه سازي تعاوني بحث كرده اند تا عمل. بعنوان انحراف از اين موضوع، ممكن است پتانسيل مهمي براي آرشيوسازي تعاوني مجلات الكترونيكي وجود داشته باشد. 36%‌ كتابخانه هاي انجمن كتابخانه هاي تحقيقاتي براي آرشيوسازي به اتحاديه ها متكي هستند. در اينجا بايد تعدادي نمونه خاص از همكاريها در سطح ملي ذكر شود. كميته همكاري هاي مؤسسه اي[15] ( كه مركب از ده دانشگاه بزرگ بعلاوه دانشگاه شيكاگو و دانشگاه ايلينويز در شيكاگو است) از طريق مجموعه مجلات الكترونيكي سي.آي.سي خود براي آرشيوكردن مجلات الكترونيكي موجود در اينترنت اقدام مي كند. مجموعه الكترونيكي كتابخانه ملي كانادا، مجلات الكترونيكي منشر شده در كانادا را آرشيو مي كند. در نوامبر 1996 ا.سي.ال.سي، سرويس پيوسته مجموعه هاي الكترونيكي فرست سرچ[16] را اعلام كرد كه به وسيله آن با پرداخت هزينه، دسترسي كتابخانه ها به آرشيو عناوين ومجلداتي كه براي آنها اشتراك معتبري دارند تأمين مي شود.

كدام مجلات الكترونيكي بايد آرشيو شوند؟

همه مجلات چاپي از ارزش علمي و تحقيقاتي كافي كه حفظ آنها را از طريق صحافي ضمانت مي كند، برخوردار نيستند. به همان صورت انتشارات الكترونيكي نيز ممكن است به اندازه كافي از خصوصيان علمي كه آرشيو كردن دائمي آنها را توجيه كند، برخوردار نباشند. در نتيجه، قسمتي از مسئوليت مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي به تصميم گيري در مورد اينكه كدام مجلات بايد و كدام نبايد آ‌رشيو شوند،‌ دربرمي گيرد.

از كدام فرمت براي آرشيوسازي بايد استفاده شود؟

آرشيوسازي مي تواند در فرمتهاي متنوعي نظير كاغذ، ديسك، ميكروفرمت، سي.دي.رام، رسانه هاي ديداري يا كامپيوتري شده انجام شود. جزئيات فني در رابطه با اينكه كدام روش آرشيوسازي براي مجله اي خاص مطلوب تر است و راه حل هاي خاص از حوزه و دامنه اين مقاله فراتر است.

ايجاد خط مشي مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي

تمامي مواردي كه در اين مقاله مورد بحث قرارگرفت نظير معيارهاي انتخاب،‌ رويه انتخاب و آرشيوسازي بايستي در خط مشي مدون منعكس شود. در واقع، اغلب مواقع در فهرست هاي پستي با سؤالات كتابداراني مواجه مي شويم كه بدنبال مثالهائي از خط مشي هاي مجموعه سازي منابع الكترونيك ديگر كتابخانه ها هستند.

اليزابت فوتاس، در سومين ويرايش كتاب خود با عنوان رويه ها و خط مشي هاي مجموعه گستري[17] ( 1995, p.4) بر اساس بررسي خود از كتابخانه هاي عمومي و دانشگاهي ايالات متحده،‌ گزارش كرد كه اكثر كتابخانه ها خط مشي ثابتي براي مجلات الكترونيكي ندارند. نويسنده با نظر او موافق است، اگرچه در اين مورد كتابداران بي تقصير نيستند. نتيجه گيري او با اين حقيقت كه در ژانويه 1994، تنها 14% كتابخانه هاي انجمن كتابخانه هاي تحقيقاتي گزارش كردند كه داراي بيانيه مجموعه گستري در رابطه با دسترسي به مجلات الكترونيكي هستند، اثبات مي شود.(Parang & Saunders, 1994,p.9 )

نتيجه گيري

در اين قسمت نويسنده با استفاده از مشاهدات كلي پيرامون مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي توسط كتابداران نتيجه گيري مي كند. به نظر نويسنده در آينده نزديك تغييرات بنيادي تأثيرات خود را بر مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي خواهد گذاشت. در حال حاضر اكثر مجلات الكترونيكي بصورت رايگان هستند، ولي بي شك اين مورد با توجه با اينكه ناشران تجاري و دانشگاهي به ارائه نسخه هاي الكترونيكي مجلات چاپي خود مي پردازند، تغيير خواهد كرد. نتيجتاً، در بيشتر موارد عنواني خاص ممكن است بطور همزمان در هر دو فرمت چاپي و الكترونيكي موجود باشد. بنابراين، كتابخانه ها بايستي در مورد اينكه تنها فرمت چاپي، تنها فرمت الكترونيكي يا به هردو مشترك باشند، تصميم گيري كنند. اگر قدمي فراتر نهيم، يك كتابخانه از چهار گزينه براي فراهم كردن دسترسي كاربران به عنوان مجله اي خاص برخورداراست:
اشتراك نسخه چاپي، اشتراك نسخه الكترونيكي، اشتراك همزمان هر دو نسخه چاپي و الكترونيكي، يا بدون هيچ نوع اشتراك اما ارائه دسترسي از طريق امانت بين كتابخانه اي يا تحويل مدرك تجاري.
در حال حاضر مسائل حل نشده زيادي در مورد مجلات الكترونيك وجود دارد نظير: كنترل كيفيت،‌كپي رايت، پذيرش علمي، نمايه سازي، كنترل كتابشناختي و هزينه، اينها تنها موارد مهم هستند. زمانيكه اين مسائل حل شوند، مديريت مجموعه مجلات الكترونيكي توسط كتابداران آسانتر مي شود، اما ضمانتي وجود ندارد. در طول تاريخ بيست قرني كتابداري،‌ كتابداران ناچار بوده اند كه فرمتهاي جديد مواد را كنترل كنند. از ابتدا كتابخانه ها كتابهاي اوليه و پيايند ها را بصورت چاپي گردآوري مي كردند. ميكروفرمها در طول دهه 1930 پديدار شدند. درواقع،‌ بعضي پيش بيني كرده بودند كه ميكروفرمها جايگزين كتابها و مجلات خواهند شد، اگرچه اين مورد هيچ گاه به  وقوع نپيوست(Birdsall, 1994, p.8). مواد ديداري شنيداري در دوره بعد از جنگ جهاني دوم پديدار شدند. در اواسط دهه 1980 كتابخانه ها به جمع آوري سي.دي.رام، نرم افزار كامپيوتري و فايل هاي داده اي ماشين خوان اقدام كردند. هم اكنون در اواخز دهه 1990 دو مورد از بزرگترين چالش ها را اينترنت و مجلات الكترونيك تشكيل مي دهند. نكته اساسي اين است كه كنارآمدن با فرمتهاي جديد درحقيقت چيز جديدي نيست—كتابداران مدتهاي مديدي است كه اين كار را انجام مي دهند. بالاخره، مجلات الكترونيكي باعث شده است تا كتابداربودن با چالش بيشتر، جالبتر و شادتر همراه باشد، اگرچه بعضي ها با اين بيانيه مخالف هستند. درآخر، شما بايد خوشحال باشيد كه يك كتابدار هستيد چراكه به احتمال زياد با كتابداربودن پول دار نمي شويد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: